Hordhac
Biyaha waa laf-dhabarta nolosha am waxaynu odhan karnaa biyuhu waa nolosha. Jidhka bini’aadamka wuxuu ka kooban yahay in ka badan 60% biyo, taasoo caddeyneysa sida ay muhiim ugu yihiin nolosha maalinlaha ah. Qof kastaa wuxuu u baahan yahay in uu si joogto ah u cabbo biyo si uu u ilaaliyo shaqada jidhka, maskaxda, iyo nidaamka difaaca. Maqaalkan wuxuu diiradda saaraya faa’iidooyinka biyaha, tirada la cabbo, calaamadaha biyo la’aanta, iyo talooyin sahlan oo dadka Soomaaliyeed si fudud u fahmi karaan.
Faa’iidooyinka Caafimaad ee Biyaha
Biyuhu Waa Nolosha, sababtoo ah waxay ka qayb qaataan hawlo badan oo muhiim ah:
- Waxay jidhka ka nadiifiyaan sunta iyagoo kor u qaadaya shaqada kelyaha.
- Waxay fududeeyaan dheefshiidka iyo habaynta saxarada.
- Waxay caawiyaan wareegga dhiigga si uu u gaadhsiiyo unugyada nafaqo.
- Waxay taageeraan shaqada maskaxda, yaraynta daalka, iyo sare u qaadista feejignaanta.
Marka jidhku biyo ku filan helo, qofku wuxuu dareemaa firfircooni, caafimaad iyo tamar dheeraad ah.
- Ka saarista sunta: Waxay nadiifiyaan jidhka iyagoo kaadi ahaan iyo dhidid ahaan u saara sunta.
- Qaboojinta jidhka: Waxay xakameeyaan kulaylka jidhka.
- Samayska unugyada: Waxaa loo baahan yahay biyo si loo sameeyo candhuuf iyo dheecaanada kale ee jidhku u baahan yahay.
Maxay Dhacdaa Haddii Biyaha La Waayo?
Marka jidhka biyo ku yaraadaan (dehydration), waxaa dhaca dhibaatooyin ay ka mid yihiin:
- Daal joogto ah
- Madax-xanuun
- Af qalalan
- Kaadi yar oo madow ah
- Qandho ama kulayl jidhka ah
- Calool istaag
Biyo la’aanta joogtada ah waxay sababi kartaa cudurro sida sonkorow, kelyo xanuun, iyo dhibaatooyin wadne. Carruurta iyo dadka da’da ah waa kuwa ugu nugul biyo la’aanta.
Immisa Koob oo Biyo Ah Ayaad u baahantay Inaad Cabt Moaalintii?
Tirada biyaha la cabbo maalin kasta waxay ku xidhnaan kartaa da’da, deegaanka qofku ku nool yahay, cuntada iyo heerka firfircoonida jidhka. Si guud:
- Dadka waaweyn: 8 ilaa 10 koob
- Carruurta: 5 ilaa 7 koob
- Hooyada nuujinaysa: 10 ilaa 12 koob
- Dadka ciyaara ama shaqo adag qabta: 12 koob iyo ka badan
Talo sahlan: Haddii kaadidaadu tahay midab khafiif jaalle ah, waxaad cabtay biyo ku filan. Haddii ay tahay jaalle madow, waxaad u baahan tahay biyo dheeraad ah.
Cuntooyinka Hodanka ku ah Biyaha
Ma aha in biyaha oo kaliya laga helo cabitaan. Cuntooyinka qaar sida khudaarta iyo miraha ayaa biyo badan leh. Waxaa ka mid ah:
- Qaraha
- Canabka
- Liinta
- Cambaha
- Xabad-doofaar (cucumber), yaanyo, basal
Laakiin si kastaba ha ahaatee, cuntooyinkaasi ma beddeli karaan biyaha tooska ah ee aad cabto.
Khaladaadka Bulshadeenu Sameeyaan
Dadka intooda badan waxay sameeyaan khaladaadkan:
- Inay sugaan inta ay ka haraadayaan si ay biyo u cabbaan
- Inay cabaan kaliya cabitaan sonkorta leh
- In aysan qaadan biyo ku filan am aanay kordhin biyaha marka ay kulayl tahay
- In ilmaha laga illaawo cabitaanka biyaha xilliga uu ciyaarayo
Xasuusnow: Marka haraadka dareento, jidhkaagu wuxuu durbadiiba galay xaalad qallalan (dehydration).
Talooyin Ku saabsab Si Aad U Cabbto Biyo Badan
- Cabb koob biyo ah marka aad toosto
- U qaybi cabbitaanka maalinta — subax, duhur, galab
- Isticmaal weel biyo ku jiraan oo u qaado shaqada si aad u xasuusnaato biyaha
- Ku dhiirrigeli qoyskaaga iyo caruurta inay cabbaan biyo
Gunaanad
Biyuhu Waa Nolosha. Waxaad noqon kartaa qof cunto fiican cunaya, laakiin haddii aadan cabbin biyo ku filan, jidhkaagu ma shaqeynayo sidii loogu talagalay. Cabitaanka joogtada ah ee biyaha wuxuu kaa ilaalinayaa xanuunno badan, wuxuuna jidhkaaga ka dhigayaa mid firfircoon, deggen, caafimaad qaba.
