Hordhac
Xanuunka Kaneecada (Dengue Fever) waa cudur fayras ah oo uu keeno kaneecada nooca Aedes aegypti, gaar ahaan qaniinyada subaxdii am galabtii. Cudurkan waxa uu u faafaa si degdeg ah, wuxuuna sababi karaa xummad sare, madax xanuun, lafo xanuun, iyo xaalado halis ah haddii aan si degdeg ah loo garan.
Maanta, qaybo badan oo ka mid ah Soomaaliya waxaa laga soo sheegayaa kiisaska cudurkan, gaar ahaan xilliyada roobka iyo deegaannada biyuhu taagan fadhiyaan. Qormadan waxa aynu ku eegi doonaa: waxa uu yahay xanuunkani, calaamadaha lagu garto, sida uu ku faafo, iyo hababka ugu waxtarka badan ee looga hortagi karo.
Waa Maxay Xanuunka Kaneecada (Dengue Fever)?
Xanuunka kaneecada waa cudur uu keeno fayras la yiraahdo Dengue virus (DENV). Fayraskan waxaa gudbiya kaneeco gaar ah oo la yidhaahdo Aedes aegypti, taas oo inta badan ku sugan meelaha kuleylaha ah ee leh biyo taagan.
Cudurkani laguma kala qaado qof ilaa qof, balse marka kaneeco cudurka sida ay qaniinto qof caafimaad qaba, fayraska ayaa ku gudba. Waxaa jira afar nooc oo dengue virus ah, qofku markaa wuxuu qaadi karaa xanuunka wax ka badan hal mar.
Calaamadaha Lagu Garto
- Xummad aad u saraysa (illaa 40°C)
Sida uu Xanuunkani u Saameeyay Soomaaliya
Soomaaliya, gaar ahaan magaalooyinka ay ka jiraan roobab badan iyo dhibaatooyin nadaafadeed, sida Hargeysa, Muqdisho, Kismaayo iyo Baydhabo, waxaa laga soo sheegay kiisaska la tuhunsan yahay inay la xiriiraan xanuunkan.
Waxyaabaha kor u qaadaya faafitaanka xanuunkan waxaa ka mid ah:
- Biyo fadhiya oo kaneeco ku taranto.
- Guryaha oo aan la buufin
- Isticmaal la’aan maro kaneeco
- Wacyi la’aan ku saabsan sida cudurka ku faafo
Sidee Loo Kala Qaadaa?
- Qaniinyada kaneecada Aedes aegypti oo cudurka sida
- Cudurka ma gudbo qof ilaa qof kale
- Kaneecada waxay si gaar ah u qaniintaa dadka waaberiga iyo galabtii
- Fayrasku waxa uu ku noolaan karaa dhiigga qofka illaa 7 maalmood, halkaas oo haddii kaneeco kale qaniinto qofka xanuunsan ay sii qaadi karto fayraska.
Ka Hortagga Xanuunka Kaneecada
Si looga hortago xanuunkan, waa in bulshadu:
- Ka buufiso am baabiiso meelaha biyuhu fadhiyaan
- Isticmaalaan maro kaneeco habeenkii
- Xidhaan dhar jidhka daboola
- Buufiyaan guryaha iyo agagaarkooda meelaha kaneecadu ku dhali karto
- Ka fogaadaan meelaha dhirta badan ee qoyan
Daaweynta Xanuunka Kaneecada
Ma jiro dawo toos ah oo lagula tacaalo fayraska Dengue. Balse waxa la sameeyaa waa:
- Biyo badan la cabbo (si fuuq-baxa looga hortago)
- Paracetamol loo isticmaalo dejinta xummada (la iska ilaaliyo aspirin & ibuprofen)
- In la nasto oo la yareeyo dhaq-dhaqaaqa jirka
- In si degdeg ah loo tago xarun caafimaad haddii calaamado khatar ahi soo baxaan
Gunaanad
Xanuunka kaneecada (Dengue Fever) waa cudur si degdeg ah ugu faafi kara deegaanada nadaafaddu liidato. Wuxuu khatar gelin karaa nolosha qofka haddii aan si dhakhso leh loo aqoonsan.
Si loo badbaadiyo bulshada Soomaaliyeed, waxaa lama huraan ah in la wacyigeliyo, la ilaaliyo nadaafadda, lana isticmaalo tallaabooyinka ka hortagga sida buufinta kaneecada, maro kaneecada, iyo ogaanshaha calaamadaha hore.
Fayodhawr.com waxa uu u taagan yahay in uu bulshada u gudbiyo talooyin caafimaad iyo xog sax ah — ka hortaga ayaa ka fiican iska daaweynta.
Fiiro Gaar ah
Warbixintani waxa ay ujeedadeedu tahay inay bulshada siiso wacyigelin iyo xog guud oo caafimaad, balse ma aha tallo caafimaad oo rasmi ah. Haddii aad isku aragto calaamado la mid ah kuwa lagu xusay maqaalka, ama aad ka walwalsan tahay xaaladdaada caafimaad, fadlan la xidhiidh dhakhtar ama xarunta caafimaad ee kugu dhow si aad u hesho baadhitaan iyo daryeel sax ah.
Tixraacyo:
WHO: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue
CDC: https://www.cdc.gov/dengue/
Mayo Clinic: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dengue-fever/
